Wat maakt mij een derde generatie Indo? Hoe Indisch ben ik eigenlijk? En hoe Indisch mag ik mij noemen, als het Indonesische bloed in mij steeds meer verdund raakt? Ik ben Naomi Franken, 38 jaar. Mijn vader is geboren in Bandung Indonesië uit een Indische vader en een Ambonees/Indische moeder. De vader van mijn opa had Nederlands, Schots en waarschijnlijk Javaans bloed en de moeder van mijn opa was Indisch (Frans/Joods en Javaans.) De vader van mijn oma kwam uit Hulaliu (Molukken), de moeder van mijn oma was Javaans/Nederlands. Mijn moeder heeft een Nederlands vader en een Friese moeder. Als klein meisje had ik goudblond haar en grijsgroene ogen. Ik werd dan ook de “belanda” van de familie genoemd. Iets waar mijn familieleden trots op leken te zijn, en waar ik iets minder content mee was. Ik had liever net als zij donker haar en bruine ogen gehad. En begreep niet goed, waarom mijn blonde haar zo geadoreerd werd door met name mijn ooms, die zelf heel donker waren. Ik voelde me anders dan de anderen, zowel in mijn familie als in het christelijke dorp waar ik opgroeide. Maar ik leerde al snel, dat als je je aanpast, dat mensen je aardig vinden. En dat je goed in de groep valt. Ik dacht dan ook dat ik me overal snel thuis voelde. 

Als klein meisje kan ik mij de familiebijeenkomsten bij oma en stiefopa thuis goed herinneren. Het was gezellig, er was heel veel eten en mijn oma vond altijd dat we te weinig aten. “Adoe, lekker eten” zei ze dan, waarna ze in mijn wangen kneep om te voelen of ze dik genoeg waren. 

Er waren ook spanningen. Maar daar werd nooit over gesproken. We wisten dat er altijd wel iemand ruzie had met iemand anders in de familie. Maar als oma jarig was, dan deden we allemaal alsof dat niet zo was. “Keeping up appereances” dat konden we allemaal als de beste. Aanvoelen wat de stemming van de ander was trouwens ook. Dat was van levensbelang, want je wist dat als je een verkeerde snaar aan zou raken, dat weleens explosieve gevolgen kon hebben. 

Ook kan ik me goed de foto’s herinneren die in oma’s kast stonden. Ze trokken altijd mijn aandacht. Een foto van oma Nel, de moeder van mijn oma en een foto van opa Dick. De vader van mijn oma… Dacht ik… Ik kwam er pas onlangs achter dat opa Dick eigenlijk de oom van mijn oma was. De broer van mijn overgrootvader. Nadat mijn overgrootvader was overleden, had zijn broer zijn concubine tot vrouw genomen en zijn kinderen geëcht. Maar daar werd niet over gesproken. Er werd over heel veel niet gesproken. En dat voelde je. Het zinderde in de ruimte. Ik stapte er met muizenpasjes omheen. 

Mijn opa, die gescheiden was van mijn oma, vertelde overigens wel veel. Maar dat waren veelal wel de mooie verhalen. Over hoe hij muziek speelde in het Jappenkamp om aan eten te komen. Of dat één van onze voormoeders de dochter van een sultan was (of dat waar is, weet ik nog altijd niet). En dat zijn opa een Franse Jood was, die met een Islamitische Soendanese vrouw kinderen had gekregen, die katholiek opgevoed werden door de nonnen. Dat laatste vertelde hij als een succesverhaal. Ik besef me nu pas, hoe treurig de ondertoon daarvan is. Wat dat daadwerkelijk betekent.

Mijn vader sprak vroeger ook weinig. In ieder geval niet over Indonesië. Ook niet over de boottocht hierheen. Hij zei alleen dat hij absoluut niet terug wilde, hoe vaak we ook vroegen of hij ons zijn geboorteland wilde laten zien. Hij had niks met het land zei hij en probeerde zich zo ver mogelijk weg te houden van alles wat er mee te maken had. Maar ik had heimwee. Heimwee naar een land dat ik niet ken. En het was grappig genoeg mijn moeder die allemaal Indische beelden het huis in bracht, Indisch kookte en ons mee sleepte naar de Pasar Malam. 

Er kwam pas verandering in mijn vaders band met het Indische na de Tsunami in Indonesië. Dat maakte iets wakker in hem. Toen besefte hij: dit zijn ook mijn mensen. Sindsdien praten we veel over de geschiedenis. Iets wat me heel erg heeft verrijkt.

Ik heb geleerd dat zwijgen goed was. Vooral over pijnlijke dingen. En dat je niet teveel ‘je kop boven het maaiveld moet uitsteken’ en vooral zo Nederlands mogelijk moet doen. Misschien dat ik daarom net als zoveel Indo’s een hang heb naar de kunsten. Want alles wat binnen gehouden wordt dat moet er uit. En als je niet kan spreken, dan kan je het wel tot expressie brengen, door te tekenen, of te schilderen. Door dansen, zingen of gedichten schrijven. Door naar muziek te luisteren, die je stemming representeert. Ook hielp het mij de kanten die er niet mochten zijn uit te leven in het theater. In het dagelijks leven was ik een goed aangepast, lief, hardwerkend meisje. Maar op het podium kon ik ongegeneerd vals en boos zijn. Heerlijk vond ik dat. Overigens ontdekte ik pas een aantal jaar geleden, toen ik met systemisch werk in aanraking kwam, hoezeer ik mijn boosheid altijd onderdrukt heb. 

Het is ook het Systemisch Werk geweest wat me heeft doen beseffen hoezeer het verleden van mijn Indische voorouders in mij meedraag. De patronen, de ongeschreven regels (de adat), hetgene wat niet gezegd wordt, maar woordeloos wordt doorgegeven. Het heeft me doen beseffen dat ik een Indisch-Nederlander ben, hoe licht mijn huid ook is. 

In 2020 ging ik samen met mijn vader naar de I.N.D.O. tweedaagse. Het was daar dat ik voor het eerst voelde wat het is om je thuis te voelen. Dat ik me thuis voel bij andere Indische mensen. Omdat ze dezelfde groeven in hun ziel dragen als ik, de groeven van onze voorouders. Bij hen mag het er zijn. Er is herkenning en erkenning. De verhalen die niet verteld mochten worden, mogen gedeeld worden. De delen die er niet mogen zijn, kunnen worden geïntegreerd. Ze mogen helen. Daarom ben ik zo gepassioneerd over het werk dat we doen. Het draagt een enorme schoonheid in zich, het doorbreekt taboes, en het is zo helend. Het maakt zichtbaar wat verborgen is en hoorbaar wat verzwegen is. En het wordt ook weleens tijd…. Vinden jullie ook niet?

Naomi Franken